آیا میدانید اصول ایمنی کار در عملیات اجرایی چیست؟
وسایل دسترسی
۱- کلیات
۱-۱- منظور از وسایل دسترسی، وسایلی است موقتی از قبیل:
داربست، نردبان، راه پله، راه شیبدار، بالابر سیار و نظایر آن.
برای دسترسی افراد به قسمت‌های مختلف بنای در دست احداث، تعمیر، بازسازی و یا تخریب مورد استفاده قرار میگیرد.
۱-۲- استفاده از بشکه بعنوان جایگاه کار باعث کاهش ایمنی کار در عملیات اجرایی شده و ممنوع می‌باشد.
۲- داربست
۲-۱- معرفی
داربست یک سازه موقت است.
شامل یک یا چند جایگاه، اجزای نگهدارنده، اتصالات و تکیه گاه‌ها است.
زمان استفاده:
در هنگام اجرای عملیات ساختمانی
کاربرد:
دسترسی به بنا و حفظ و نگهداری کارگران یا مصالح در ارتفاع.
۲-۲- کلیه قسمت‌های داربست:
جایگاه، اجزای نگهدارنده، تکیه گاه ها، اتصالات، راه‌های عبور و پلکان داربست
باید با استفاده از مصالح مناسب و مرغوب از جنس چوب، فولاد و امثال آن توسط شخص یا اشخاص ذیصلاح طوری طراحی، ساخته و آماده به کار شود.
داربست علاوه بر ایستایی و پایداری لازم، باید ظرفیت پذیرش ۴ برابر بار مورد نظر را داشته باشد.
۲-۳- قطعات و اجزاء چوبی بکار برده شده در داربست باید بدون پوسیدگی باشد.
اگر دارای ترک خوردگی و سایر نواقص باشد استحکام آن را به خطر می‌اندازد.
همچنین باید از رنگ کردن اجزاء چوبی داربست که باعث پوشیده شدن عیوب و نواقص آن می‌گردد، خودداری شود.
۲-۴-تخته های چوبی جایگاه داربست چگونه باید باشند؟
تخته‌های چوبی که برای جایگاه داربست مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید صاف، بدون هرگونه زائده و برجستگی و عاری از مواد چسبنده و لغزنده باشند.
کلیه تخته‌ها باید دارای ضخامت یکسان بوده و حداقل دارای ۲۵۰ میلی متر عرض و ۵۰ میلی متر ضخامت باشند و طوری در کنار یکدیگر قرار داده و مهاربندی شوند که به هیچ وجه جابجا نشده و ابزار و مصالح از بین آنها به پایین سقوط ننماید.
همچنین حداقل عرض جایگاه باید با توجه به آیین نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی مصوب شورای عالی حفاظت فنی تعیین و فاصله تکیه گاه‌های تخته‌ها حداکثر برای کارهای سنگین ۸/۱ متر و برای کارهای سبک ۳/۲ متر باشد.
۲-۵- اجزای فلزی داربست باید چگونه باشند؟
اجزای فلزی داربست شامل لوله‌ها، بست‌ها، پایه‌ها، چفت‌ها و سایر قطعات آن باید سالم و بدون خوردگی، ترک و عیب باشد.
همچنین لوله‌های داربست باید مستقیم و بدون خمیدگی باشند.
۲-۶-عملیات نصب، تغییر، تعمیر یا پیاده کردن داربست
کلیه عملیات مربوطه، باید توسط اشخاص ذیصلاح انجام شود.
۲-۷- چه زمانی نیاز به کنترل داربست داریم؟
داربست باید در موارد زیر توسط شخص ذیصلاح مورد بازدید، کنترل و تأیید قرار گیرد تا از پایداری، استحکام و ایمنی آن اطمینان حاصل شود:
الف: قبل از شروع به استفاده از آن.
ب: حداقل هفته ای یک بار در حین استفاده.
پ: پس از هرگونه تغییرات یا ایجاد وقفه در استفاده از آن.
ت: پس از وقوع باد، طوفان، زلزله و عوامل مشابه که استحکام و پایداری داربست مورد تردید قرار گیرد.
۲-۸- برای جلوگیری از خطر سقوط کارگران چه باید کرد؟
بدین منظور، باید در طرف باز جایگاه کار، نرده حفاظتی مطابق مقررات نصب گردد.
همچنین برای پیشگیری از افتادن مصالح و ابزار کار از روی کف جایگاه:
باید در لبه‌های باز آن پا خورهای مناسب طبق شرایط مندرج در مقررات نصب شود.
۲-۹- عملیات اجرایی در برف و یخبندان چگونه است؟
در فصل سرما هنگامی که بر روی جایگاه کار مستقر بر داربست برف یا یخ وجود داشته باشد، کارگران نباید روی آن کار کنند،
چرا که باعث کاهش ایمنی کار در عملیات اجرایی میشود، مگر آنکه قبلاً برف و یخ از روی جایگاه برداشته شود.
۲-۱۰- شرایط جایگاه داربست‌ها باید چگونه باشد؟
از جایگاه داربست‌ها نباید برای انبار کردن مصالح ساختمانی استفاده شود، مگر مصالحی که برای کوتاه مدت و برای انجام کار فوری مورد نیاز باشد. در چنین حالتی نیز باید جهت تعادل داربست، بار روی جایگاه به طور یکنواخت توزیع گردد.
در پایان کار روزانه، باید کلیه مصالح و ابزار کار از روی جایگاه کار مستقر بر داربست تخلیه شود.
۲-۱۱- برای تامین ایستایی داربست چه باید کرد؟
بدین منظور، رعایت موارد زیر الزامی است:
الف: پایه‌های داربست به نحو مطمئنی در محل تکیه گاه‌ها مستقر شود.
به طوری که از جابجایی و لغزش آنها جلوگیری به عمل آید.
ب: پایه‌های داربست در محل استقرار بر روی زمین باید روی صفحات مقاوم قرار گیرند،
تا از فرو رفتن آنها در زمین و بر هم خوردن تعادل داربست پیشگیری شود.
پ: داربست باید در فاصله‌های مناسب عمودی و افقی به طور محکم به ساختمان متصل و مهار گردد،
تا از لرزش و نوسان آن در حین کار جلوگیری به عمل آید.
ت: در مواردی که داربست در دو ضلع مجاور قرار میگیرد، باید در محل تلاقی به طور کامل به یکدیگر متصل و کلاف شوند.
ث: در موقع طوفان یا باد شدید باید از کار کردن کارگران برروی داربست جلوگیری شود.
۲-۱۲- هنگامی که در مجاورت خطوط انتقال نیروی برق نیاز به نصب داربست باشد، این کار باید با رعایت مفاد مقررات مربوطه صورت پذیرد.
۲-۱۳- هنگامی که مصالح از روی جایگاه داربست به بالا کشیده میشود، باید به طریق مناسبی از برخورد آن با داربست جلوگیری به عمل آید.
۲-۱۴- در موقع پیاده کردن و برچیدن داربست چوبی، باید کلیه میخ‌ها از قطعات داربست به طور کامل بیرون کشیده شود.
با رعایت موارد فوق الذکر در مورد داربست‌ها می‌توان میزان بالای ایمنی کار در عملیات اجرایی را تضمین نمود.
۳- نردبان
۳-۱- منظور از نردبان در عملیات اجرایی چیست؟
ویژگی کلی:
نردبان وسیله ای است ثابت یا متحرک.
کاربرد:
جهت دسترسی به تراز مورد نظر، در عملیات ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد.
قطعات نردبان:
معمولاً شامل دو قطعه در کنار به نام پایه، و قطعاتی غیر لغزنده در وسط به نام پله و متصل به پایه می‌باشد.
۳-۱- راه‌های افزایش ایمنی کار در عملیات اجرایی با نردبان‌ها چیست؟
جهت افزایش ایمنی کار در عملیات اجرایی، در استفاده از انواع نردبان رعایت موارد زیر الزامی می‌باشد:
الف: نوع، جنس، ابعاد، قابلیت بارگذاری و نحوه نصب و نگهداری نردبان باید با شرایط اقلیمی و نوع عملیات متناسب باشد.
ب: از نردبان‌هایی که پله‌ها یا پایه‌های آن ترک خورده یا نقص دیگری داشته باشند، نباید استفاده شود.
پ: هنگام استفاده از نردبان، حمل بار با دست ممنوع می‌باشد.
ت: پایه‌ها و تکیه گاه نردبان باید در جایی ثابت قرار گیرد، به طوری که امکان هیچ لغزشی وجود نداشته باشد.
همچنین پله‌ها و پایه‌های نردبان نباید به مواد روغنی و لغزنده آلوده باشند.
ث: پله‌های نردبان فلزی باید آجدار باشند تا از لغزش پا بر روی آنها پیشگیری به عمل آید.
ج: نردبان را نباید جلوی دری که باز است یا قابل باز شدن است قرار داد، مگر آنکه در به نحو مطمئن بسته یا قفل شده باشد.
چ: طول نردبان باید ۱ متر از کفی که برای رسیدن به آن مورد استفاده قرار میگیرد، بلندتر بوده و این قسمت اضافی فاقد پله باشد.
ح: از یک نردبان نباید بیش از یک نفر به طور همزمان استفاده نماید.
۳-۲- چه نردبان هایی نیاز به سامانه متوقف کننده سقوط دارند؟
نردبان ثابت با طول بیش از ۳ متر باید مجهز به سامانه متوقف کننده از سقوط باشد.
بعلاوه در این نوع نردبان باید حداکثر در هر ۹ متر، یک پاگرد تعبیه شود.
هر قطعه از نردبان که بین دو پاگرد قرار دارد، نباید در امتداد قطعه قبلی باشد.
همچنین نردبان و پاگرد آن باید به وسیله نرده مطابق مقررات محافظت شود.
۳-۳- برای افزایش ارتفاع نردبان چه باید کرد؟
افزودن ارتفاع نردبان با قراردادن اجسامی از قبیل:
جعبه یا بشکه در زیر پایه‌های آن یا اتصال دو نردبان کوتاه به یکدیگر مجاز نیست.
به علاوه نباید نردبان یک طرفه با طول بیش از ۱۰ متر مورد استفاده قرار گیرد.
۳-۴- نردبان دوطرفه
نردبان دو طرفه باید مجهز به قید یا ضامنی باشد که از به هم خوردن شیب آن جلوگیری به عمل آید.
ضمناً در حالت باز نباید ارتفاع آن از ۳ متر بیشتر باشد.
۳-۵- آیا استفاده از نردبان در هنگام بارندگی مجاز است؟
استفاده از نردبان در هنگام بارندگی و احتمال لغزندگی پایه‌ها ممنوع است.
در صورت لزوم چنانچه نردبان در محلی که احتمال لغزش دارد، قرار داده شود:
باید به وسیله گوه یا کفشک لاستیکی شیاردار یا وسایل و موانع دیگر از لغزش و حرکت پایه‌ها جلوگیری شود.
همچنین تکیه گاه بالای نردبان باید دارای استحکام کافی باشد.
۳-۶- شرایط استقرار نردبان یک طرفه چیست؟
استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل باید بگونه‌ای باشد که زاویه بین نردبان و سطح مبنا در حدود ۷۵ درجه باشد.
و یا شیب آن طوری انتخاب شود که فاصله بین پایه نردبان تا پای سازه یک چهارم فاصله تکیه گاه فوقانی بر روی سازه تا سطح مبنا باشد.
۳-۷- در صورت اجبار در استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل در زاویه ای بین ۷۵ تا ۹۰ درجه که تکیه گاه تحتانی با سطح مبنا ایجاد می‌نماید،
باید نردبان بوسیله اتصالاتی با سازه یا دیوار به صورت ایمن بسته و محکم گردد تا ایمنی کار در عملیات اجرایی رعایت شود.
۳-۸- در استفاده از نردبان در کارگاه‌های ساختمانی، رعایت آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع مصوب شورای عالی حفاظت فنی الزامی است.
بدین ترتیب اصول ایمنی کار در عملیات اجرایی در بخش نردبان‌ها رعایت خواهد شد.
۴- راه پله موقت
۴-۱- کاربرد راه پله موقت چیست؟
در زمان احداث ساختمان برای حمل مصالح، رفت و آمد کارگران و دسترسی به زیر زمین و طبقات، باید حداقل یک راه پله موقت نصب شود.
در تمام مدتی که عملیات ساختمانی ادامه دارد، باید به دقت از آن محافظت و نگهداری شود.
چرا که این قسمت اهمیت عمده ای در حفظ ایمنی کار در عملیات اجرایی دارد.
۴-۲- پله‌های راه پله موقت باید با رعایت ضوابط و مقررات مبحث “الزامات عمومی ساختمان (مبحث چهارم مقررات ملّی ساختمان)” و رعایت موارد زیر نصب شود:
الف: ابعاد پله های موقت:
پله‌های موقت باید دارای ابعاد یکسان هستند.
عرض آنها حداقل ۱ متر،
پهنای کف آنها حداقل ۲۸۰ میلی متر،
ارتفاع آنها حداقل ۱۴۰ میلی متر و
حداکثر ۲۲۰ میلی متر باشد.
ب: جنس پله های موقت:
از چوب، فلز، بتن و نظایر آن طوری ساخته شود که ضمن جلوگیری از لغزش و سقوط افراد، دارای استحکام و مقاومت کافی بوده و ضریب ایمنی بارگذاری آن حداقل ۵/۲ نسبت به حداکثر بارهای وارده باشد.
پ: پس از اجرای رمپ و پاگرد پله‌های دائمی و تا زمان اجرای این پله‌ها استفاده موقت از شیب راه و پاگرد آنها، با رعایت مفاد بندهای فوق الزامی می‌باشد.
ت: اطراف باز راه پله‌های موقت باید بلافاصله بعد از برپایی و نصب، با حفاظ مناسب مطابق مقررات محافظت شود.
بدین ترتیب اصول ایمنی کار در عملیات اجرایی در بخش پله‌های موقت رعایت خواهد شد.
۵- راه شیب دار و گذرگاه
۵-۱- راه شیب دار در کارگاه ساختمانی:
راهی است که زاویه آن با سطح افق حداکثر ۵/۱۱ درجه (شیب ۲۰ درصد) بوده
و برای عبور و مرور افراد و حمل و نقل وسایل، تجهیزات و مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد.
۵-۲- گذرگاه یا معابر در کارگاه ساختمانی:
عبارت است از، گذرگاه افقی که بر روی زمین یا کف طبقات یا داربست‌ها و نظایر آن برای عبور و مرور افراد و حمل و نقل وسایل، تجهیزات و مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد.
۵-۳- استحکام راه شیب دار و گذرگاه:
راه شیب دار و گذرگاه باید دارای استحکام و مقاومت کافی بوده و دارای ضریب ایمنی بارگذاری حداقل ۵/۲ نسبت به حداکثر بارهای وارده باشد.
ضمناً پوشش کف این راه‌ها و گذرگاه‌ها باید با استفاده از مصالح مقاوم و مناسب طوری طراحی و ساخته شود که موجب لغزش و سقوط افراد نشود.
در صورت استفاده از تخته چوبی برای پوشش کف، ضخامت آن نباید از ۵۰ میلی متر کمتر باشد.
همچنین اطراف باز راه‌های شیب دار و معابر که احتمال سقوط افراد را در بر دارد، باید با رعایت مقررات محافظت گردد.
۵-۴- حداقل عرض راه های شیب دار و گذرگاه ها چقدر است؟
راه‌های شیب دار و گذرگاه هایی که فقط برای عبور افراد ایجاد می‌شوند، باید دارای حداقل ۶/۰ متر عرض باشد.
۵-۵- راه شیب دار و گذرگاهی که علاوه بر افراد، برای عبور گاری، چرخ دستی و یا فرغون نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید دارای حداقل ۱ متر عرض و حداکثر ۱۸ درصد شیب (زاویه حدود ۱۰ درجه) و سطح هموار باشد.
فاصله عمودی بین پاگرد‌های متوالی سطح شیب دار نباید بیش از ۵/۳ متر باشد.
۵-۶- عرض راه شیب دار و معابری که برای حمل و جابجایی وسایل سنگین یا وسایل نقلیه استفاده می‌شوند، نباید کمتر از ۵/۳ متر باشد، به علاوه در طرفین آن باید موانع محکم و مناسب نصب گردد.
۵-۷- عرض راه شیب دار که در گود برداری‌ها ایجاد میشود باید حداقل ۴ متر بوده و جداره‌های آن نیز به نحو مقتضی پایدار گردد.
