نظام‌مهندسی
نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان (Civil Engineering) عبارت است از مجموعه قوانین، مقررات، آیین‌نامه‌ها، استاندارد‌ها و تشکل‌های مهندسی، حرفهای و صنفی که در جهت رسیدن به اهدافی که در مبحث قانون نظام‌مهندسی آمده است تدوین شده و به اجرا گذاشته می‌شود.
معرفی سازمان نظام‌مهندسی
سازمان نظام‌مهندسی ساختمان یک سازمان غیردولتی می‌باشد که هدف از تأسیس آن به‌طور کلی اجرای قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان مصوب سال ۱۳۷۴ است. شاید سازمان نظام‌مهندسی را بتوان بزرگ‌ترین نهاد غیردولتی در کشور دانست؛ و طبق آمار‌های تقریبی، سازمان نظام پزشکی حدود ۲۰۰ هزار عضو دارد که شامل پزشکان، داروسازان، دندان‌پزشکان و… می‌باشد. این در حالی است که سازمان نظام‌مهندسی ساختمان به‌تن‌هایی چیزی حدود ۱۰۰ هزار عضو در سراسر کشور دارد؛ به‌گونه‌ای که چندین سازمان نظام‌مهندسی متناسب با رشته‌های مختلف در کشور فعالیت می‌کند.
وظایف و مسئولیت‌های سازمان نظام‌مهندسی
سازمان نظام‌مهندسی کشور دارای یک سری وظایف و مأموریت‌هایی است که در زیر قابل‌مشاهده هستند:
• استفاده از هویت اسلامی در معماری و شهرسازی
• پیشرفت و بالا بردن سطح کیفیت و دانش فنی در تمامی بخش‌های مربوط به ساختمان و شهرسازی
• برگزاری دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی و همچنین ایجاد پایگاه‌های علمی و فنی و نشر کتب به‌منظور رشد مشاغل مرتبط با صنعت ساختمان
• همکاری و هماهنگی با سازمان‌ها و مراجع مرتبط بجهت کنترل و اجرای درست و دقیق ساختمان بر اساس ضوابط مباحث مقررات ملی ساختمان
• کنترل، نظارت، شناسایی متخلفان و ارجاع به مراجع قانونی ذیصلاح در حین انجام خدمات مهندسی
• ارزشیابی، تعیین صلاحیت و صدور پروانه اشتغال بکار مهندسان.
• دفاع از حقوق اجتماعی و حیثیت حرفهای اعضا و تشویق و حمایت از فعالیت‌های باارزش
• تنظیم روابط بین صاحبان حرفه‌های مهندسی ساختمان و کارفرمایان و کمک به مراجع مسئول در بخش ساختمان و شهرسازی در زمینه ارجاع مناسب کار‌ها به صاحبان صلاحیت و جلوگیری از مداخله اشخاص فاقد صلاحیت در امور فنی
• همکاری و هماهنگی با شهرداری‌ها و همچنین وزارت مسکن و شهرسازی
• ترویج اصول صحیح مهندسی از طریق مباحث مقررات ملی ساختمان
• ارائه گزارشات مرتبط با ساخت‌وساز و همچنین نظارت به اجرای صحیح و اصولی طرح‌های ساختمانی، عمرانی و شهرسازی
• داوری در اختلافات مربوط به حوزه ساختمان در مراجع قضایی
• همکاری با مراجع استان در هنگام بروز سوانح و بلایای طبیعی
• تائید ترازنامه سازمان و ارائه آن به مجمع عمومی
• معرفی نماینده هیئت‌مدیره سازمان استان جهت عضویت در کمیسیون‌های حل اختلاف مالیاتی در رسیدگی و تشخیص مالیات فنی و مهندسی اعضای سازمان
• تهیه و تنظیم مبانی قیمت‌گذاری خدمات مهندسی در استان و پیشنهاد به وزارت مسکن و شهرسازی
اهداف کلی سازمان نظام‌مهندسی
الف) تشکیل ساختار ساختمان‌سازی در ایران به‌صورت زیر:
۱- مهندس فنی و متخصص ساختمان در رأس هرم سازندگی قرار می‌گیرند
۲- صاحبان مهارت‌های فنی در سطوح میانی
۳- کارگران فنی، بدنه هرم فنی ساخت‌وساز
ب) ایجاد یک جامعه حرفهای، مولد ثروت، رفاه، دانش و هنر برای اعضای آن
ج) مراقبت از ایمنی، بهداشت و آسایش محیط‌های مسکونی و مدیریت خردمندانه توسعه، سالم فضا‌های زیستی به کمک مهندسان طراح و نظارت کلی سازمان نظام‌مهندسی ساختمان
د) ارتقای توان سازندگی و نوآوری در صنعت ساختمان در سطح ملی و منطقه‌ای و ایجاد بستری برای رقابت¬های بین‌المللی
سازمان نظام‌مهندسی کنونی در قانون نظام معماری و ساختمانی مصوب سال ۱۳۵۲ و اصلاح شده سال ۱۳۵۶ تأسیس دو سازمان نظام‌مهندسی معمار و شهرسازی و سازمان نظام مهندسان ساختمان و تأسیسات پیش بینی شده بود.
در قانون سال ۱۳۵۶ به جای دو سازمان ذکر شده یک سازمان واحد با عنوان سازمان نظام‌مهندسی ساختمان تأسیس گردید و در سال ۱۳۷۴ قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان تصویب گردید که در آن هم تأکید بر ایجاد سازمان نظام‌مهندسی ساختمان شده بود.
آنچه باید درباره نظام‌مهندسی و آزمون آن بدانید
متولی آزمون نظام‌مهندسی، سازمان نظام‌مهندسی کل کشور با همکاری دفتر مقررات ملی ساختمان است که این دفتر زیر نظر وزارتخانه راه و شهرسازی می‌باشد، همچنین مسئولیت برگزاری آزمون نظام‌مهندسی به عهده سازمان سنجش کشور می‌باشد.
با توجه به تعریف نظام‌مهندسی مجموع‌های از آئین‌نامه‌ها، قانون، مقررات، استاندارد‌ها و تشکل‌های مهندسی، حرفهای و صنفی را در برمی‌گیرد. بنا بر آنچه قبلاً گفته شد یکی از مهم‌ترین وظایف این سازمان نظارت بر طراحی و اجرای صحیح و اصولی ساخت‌وساز‌ها بر اساس مباحث مقررات ملی ساختمان می‌باشد، بنابراین میبایست کلیه مراحل ساخت توسط کارشناسان این سازمان تائید شود. کارشناسان سازمان نظام‌مهندسی از طریق آزمون نظام‌مهندسی انتخاب شده و پس از دریافت پروانه اشتغال به کار مهندسان، میتوانند با این سازمان همکاری داشته باشند.
مهم‌ترین نگرانی و دغدغه فارغ‌التحصیلان رشته‌هایی از قبیل عمران، معماری، شهرسازی و… عضویت در این سازمان و دریافت پروانه اشتغال به کار از سازمان نظام‌مهندسی استان ساکن در آن باشد. البته پس از دریافت پروانه نظام‌مهندسی، برخی از افراد اقدام به اجاره سهمیه به شرکت‌های حقوقی و دریافت مبلغ در قبال اجاره پروانه می‌کنند که به خاطر مسائل و مشکلات حقوقی که برای فرد دارای صلاحیت ایجاد می‌کند توصیه نمیشود و غیرقانونی است. با این وجود این پدیده بازار خاص خود را دارد و خیلی از افرادی که در مشاغل دیگر مشغول به فعالیت بوده و فرصت کافی برای طراحی و نظارت ندارند با مدرک فروشی که این روز‌ها تا سالی ۱۵ میلیون تومان و بالاتر (بستگی به سابقه و رتبه دارد) اجاره داده می‌شود اقدام به درآمدزایی از پروانه خود می‌کنند.
آزمون نظام مهندسی عمران
منظور از صلاحیت در آزمون نظام‌مهندسی
منظور از صلاحیت، تخصص و گرایش در آن رشته می‌باشد، رشته‌ها و صلاحیت‌ها به‌قرار زیر خواهند بود:
رشته عمران، شامل صلاحیت‌های نظارت، اجرا و محاسبات است.
رشته معماری، شامل صلاحیت‌های نظارت، اجرا و طراحی است.
رشته برق، شامل صلاحیت‌های نظارت و طراحی است.
رشته مکانیک، شامل صلاحیت‌های نظارت و طراحی است.
رشته‌های نقشه‌برداری، شهرسازی و ترافیک صلاحیت و گرایشی ندارند.
آزمون رشته‌های هفتگانه نظام‌مهندسی
آزمون نظام‌مهندسی همه‌ساله برای رشته‌های مختلفی برگزار می‌شود که به رشته‌های هفتگانه نظام‌مهندسی معروف هستند:
اول) آزمون نظام‌مهندسی در رشته عمران (سه صلاحیت (آزمون نظام‌مهندسی عمران نظارت
آزمون نظام‌مهندسی عمران اجرا
آزمون نظام‌مهندسی عمران محاسبات
دوم) آزمون نظام‌مهندسی در رشته معماری (سه صلاحیت)
آزمون نظام‌مهندسی معماری نظارت
آزمون نظام‌مهندسی معماری اجرا
آزمون نظام‌مهندسی معماری طراحی
سوم) آزمون نظام‌مهندسی در رشته تأسیسات برقی (دو صلاحیت)
آزمون نظام‌مهندسی تأسیسات برقی نظارت
آزمون نظام‌مهندسی تأسیسات برقی طراحی
چهارم) آزمون نظام‌مهندسی در رشته تأسیسات مکانیکی (دو صلاحیت)
آزمون نظام‌مهندسی تأسیسات مکانیکی نظارت
آزمون نظام‌مهندسی تأسیسات مکانیکی طراحی
پنجم) آزمون نظام‌مهندسی نقشه‌برداری
ششم) آزمون نظام‌مهندسی شهرسازی
هفتم) آزمون نظام‌مهندسی ترافیک
تاریخ ثبت‌نام آزمون‌های نظام‌مهندسی و حدنصاب قبولی
آزمون نظام‌مهندسی معمولاً سالی دو بار برگزار می‌شود، هرچند که شاید فاصله بین دو آزمون بیش از ۶ ماه شود. آزمون نظارت تأسیسات برقی پنج‌شنبه بعد از ظهر و آزمون طراحی تأسیسات برقی، جمعه صبح برگزار می‌شود. ثبت‌نام آزمون هم حدود ۲ ماه قبل از آزمون انجام می‌شود.
آزمون نظام مهندسی عمران
تعداد سؤالات هر دو صلاحیت طراحی و نظارت ۶۰ عدد است. مدت‌زمان پاسخگویی به سؤالات در آزمون‌های طراحی و نظارت به ترتیب ۱۸۰ و ۱۵۰ دقیقه است. برای قبولی داوطلبان باید ۵۰% درصد سؤالات را صحیح جواب دهند، آزمون دارای نمره منفی بوده و هر سه جواب غلط، یک پاسخ درست را حذف می‌کند.
آزمون‌ها به‌صورت تستی (۶۰ سؤال با نمره منفی) (به‌جز آزمون طراحی معماری) و به‌صورت کتاب باز می‌باشد و منابع آزمون همراه داوطلبان می‌باشد. حدنصاب قبولی در آزمون ۵۰ درصد یعنی ۳۰ سؤال درست از ۶۰ سؤال می‌باشد.
قبولی در آزمون‌های نظام‌مهندسی چند سال اعتبار دارد؟
اعتبار قبولی در آزمون‌های نظام‌مهندسی حداکثر ۴ سال از تاریخ آزمون می‌باشد.
شرایط شرکت در آزمون‌های نظام‌مهندسی
داشتن حداقل مدرک لیسانس و مرتبط با رشته‌های هفتگانه نظام‌مهندسی (برق، مکانیک، عمران، معماری، نقشه‌برداری، ترافیک و شهرسازی) الزامی است.
حداقل سنوات لازم برای شرکت در آزمون
منظور از سابقه کار در آزمون نظام‌مهندسی، گذشتن مدت‌زمان مشخصی از مدرک تحصیلی است؛ افراد بعد از گذشت ۳ سال از مدرک کارشناسی یا ۲ سال از مدرک کارشناسی ارشد و یا ۱ سال از مدرک دکترای خود میتوانند در آزمون نظام‌مهندسی شرکت کنند. به‌جز این نیاز به سابقه کار خاصی نیست. برای داوطلبان کارشناسی ناپیوسته، هر ۵ سال فاصله بین مدرک کاردانی و کارشناسی معادل یک سال کارشناسی در نظر گرفته می‌شود. مثلاً فردی در شهریور ۹۳ مدرک کاردانی و در مرداد ۹۶ مدرک کارشناسی خود را اخذ کرده باشد، بین دو مدرک کاردانی و کارشناسی ۳۵ ماه فاصله بوده که تقسیم بر ۵ شده و برابر ۷ ماه کارشناسی میگردد. یعنی به جای اینکه ۳ سال (۳۶ ماه)، کافی است ۲۹ ماه از تاریخ اخذ مدرکش گذشته باشد.
توجه: سوابق کاردانی برای آزمون نظام‌مهندسی به‌غیراز رشته عمران (محاسبات)، در صورت هم رشته بودن با رشته آزمون، از تاریخ اخذ مدرک کاردانی تا زمان اخذ مدرک مهندسی به ازای هر ۵ سال کامل یک کامل و حداکثر دو سال به سنوات مهندسی اضافه خواهد شد. در صورت هم رشته بودن سنوات کاردانی قابل‌محاسبه برای آزمون مهندسی نمی‌باشد به‌عنوان مثال سنوات کاردانی رشته نقشه‌برداری قابل‌محاسبه برای آزمون عمران و سنوات کاردانی رشته عمران قابل‌محاسبه برای آزمون نقشه‌برداری نمی‌باشد.
توجه ۱: سنوات کاری کاردانی از فارغ‌التحصیلی کاردانی تا فارغ‌التحصیلی کارشناسی می‌باشد.
توجه ۲: سنوات کاری کاردانی برای آزمون محاسبات عمران و طراحی معماری محسوب نمیشود.
مراحل ثبت‌نام در آزمون نظام‌مهندسی
طبق ماده ۵ آیین‌نامه اجرایی قانون نظام‌مهندسی حداقل سابقه کار حرفهای جهت شرکت در آزمون ورود به حرفه مهندسان از تاریخ اخذ مدرک تحصیلی در هر مقطع به شرح جدول زیر می‌باشد:
۱- ابتدا مراجعه به سایت مطالعه دستورالعمل آزمون– پرداخت هزینه آزمون (اینترنتی)
۲-ورود به سامانه ثبت‌نام و انجام ثبت‌نام –پرینت از فرم ثبت‌نام
۳-عضویت در سایت نظام‌مهندسی استان اختیاری است.
۴-در تکمیل فرم ثبت‌نام باید دقت نمود، در صورت نیاز به تغییرات میبایست به سازمان نظام‌مهندسی استان مراجعه کرد.
۵-پرینت کارت شناسایی آزمون چند روز قبل از برگزاری آزمون امکان‌پذیر می‌باشد.
۶-آزمون‌ها با همکاری شرکت خدمات آموزش سازمان سنجش- دانشگاه‌های معتبر کشور- افراد حقیقی و حقوقی با تجربه و شاغل در حرفه مهندسی ساختمان و آشنا به مقررات ملی، برگزار می‌شود.
۷-در صورت اعتراض داوطلبان آزمون به اشتباه بودن بعضی از سؤالات یا دو گزین‌های بودن آن‌ها اعتراضات را کمیته تخصصی هر رشته بررسی می‌کند. در صورت پذیرش اعتراض، مستقیماً امتیاز آن سؤال بین سؤالات دیگر سرشکن می‌شود و در غیر این صورت اعتراض به کمیته‌های تجدیدنظر و نهایی هر رشته احاله می‌شود و رای کمیته نهایی غیرقابل تغییر بوده و عیناً جهت اعمال در پاسخنامه ابلاغ می‌شود.
۸-کمیته‌های تجدیدنظر مرکب از اساتید برجسته و حرفهای در رشته‌های مربوطه هستند.
۹ – اعتبار قبولی در آزمون‌های نظام‌مهندسی حداکثر به مدت ۴ سال از تاریخ آزمون می‌باشد، لذا در صورت قبولی می‌توانید ظرف این مدت شرایط لازم جهت دریافت پروانه اشتغال به کار مهندسی را فراهم نمایید.
۱۰-آن دسته از مهندسانی که دوره مدت سربازی در پیش رو دارند نیز میتوانند در این آزمون شرکت کنند طوری که با قبولی در این آزمون تا ۴ سال وقت دارند که مدرک اصلی خود را برای دریافت پروانه اشتغال به کار به نظام‌مهندسی برسانند.
چند سال پس از اتمام دوره کارشناسی می‌توان در آزمون‌های نظام‌مهندسی شرکت کرد؟
با توجه به جدول سنوات که از تاریخ دریافت مدرک تحصیلی تا تاریخ آزمون نظام‌مهندسی (نه تاریخ ثبت‌نام) محاسبه می‌شود، برای مدرک کارشناسی ۳ سال، کارشناسی ارشد ۲ و دکتری ۱ سال از زمان دریافت مدرک تحصیلی باید گذشته باشد.
آیا برای شرکت در آزمون نظام‌مهندسی، نیازی به عضویت در سازمان نظام‌مهندسی هست؟
خیر، برای شرکت در آزمون نیازی به عضویت نبوده، ولی پس از قبولی باید در سازمان نظام‌مهندسی، در شهر مربوطه عضو شوید.
نکات کلیدی آزمون عمران -نظارت
توضیحاتی پیرامون آزمون عمران-نظارت و نظام مهندسی عبارتند از:
این آزمون شامل ۶۰ سوال می باشد که شامل مباحث زیر می شوند.
قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آئین نامه اجرائی آن که معمولا ۲ سوال از آن مطرح می شود.
تعاریف (منطبق بر مبحث اول مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۱ سوال از آن مطرح می شود.
نظامات اداری (منطبق بر مبحث دوم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۶ سوال از آن مطرح می شود.
مصالح و فرآورده‌های ساختمانی (منطبق بر مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۳ سوال از آن مطرح می شود.
بارهای وارد بر ساختمان (منطبق بر مبحث ششم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۶ سوال از آن مطرح می شود.
پی و پی‌سازی (منطبق بر مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۴ سوال از آن مطرح می شود.
طرح و اجرای ساختمانهای با مصالح بنایی (منطبق بر مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۴ سوال از آن مطرح می شود.
طرح و اجرای ساختمانهای بتن آرمه (منطبق بر مبحث نهم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۱۰ سوال از آن مطرح می شود.
طرح و اجرای ساختمانهای فولادی (منطبق بر مبحث نهم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۱۰ سوال از آن مطرح می شود.
طرح و اجرای صنعتی ساختمانها (منطبق بر مبحث یازدهم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۲ سوال از آن مطرح می شود.
ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا (منطبق بر مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۴ سوال از آن مطرح می شود.
پدافند غیرعامل (منطبق بر مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۱ سوال از آن مطرح می شود.
مراقبت و نگهداری از ساختمانها (منطبق بر مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان) که معمولا ۱ سوال از آن مطرح می شود.
راهنمای جوش و اتصالات جوشی در ساختمانهای فولادی (بخش‌های نظارت و اجرا) که معمولا ۳ سوال از آن مطرح می شود.
راهنمای قالب‌بندی ساختمانهای بتن‌آرمه که معمولا ۳ سوال از آن مطرح می شود.
تحلیل سازه‌ها و طراحی سازه‌های فولادی و بتنی که معمولا ۳ سوال از آن مطرح می شود.
روشها و جزئیات اجرایی ساختمان که معمولا ۳ سوال از آن مطرح می شود.
آزمون نظام مهندسی عمران